خانم ها در دوران بارداری، ممکن است دچار کم خونی شوند. در این وضعیت، خون مادر گلبول های قرمز سالم کافی برای حمل اکسیژن به بافت های مادر و جنین را ندارد. در دوران بارداری، بدن مادر خون بیشتری برای حمایت از رشد جنین تولید می کند. اگر مادر در دوران بارداری، آهن کافی یا سایر مواد مغذی دیگر را دریافت نکند، بدن ممکن است نتواند مقدار گلبول قرمزی را که برای ساخت این خون اضافی نیاز دارد، تولید کند.
کم خونی می تواند موجب بروز احساس خستگی و ضعف در مادر باردار شود. اگر کم خونی شدید باشد یا درمان نشود، می تواند خطر عوارض جدی مانند زایمان زودرس را افزایش دهد.
در این مطلب آنچه باید در مورد علل، علائم و درمان کم خونی در دوران بارداری بدانید، بیان شده است.
انواع کم خونی در دوران بارداری
انواع مختلفی از کم خونی در دوران بارداری ممکن است ایجاد شود. این شامل:
- کم خونی ناشی از کمبود آهن (کم خونی فقر آهن)
- کم خونی ناشی از کمبود فولات
- کمبود ویتامین B12
در کم خونی فقر آهن، بدن آهن کافی برای تولید هموگلوبین لازم را ندارد. هموگلوبین یک پروتئین در گلبول های قرمز است که اکسیژن را از ریه ها به سایر نقاط بدن حمل می کند. در این نوع کم خونی، خون نمی تواند اکسیژن کافی را به بافت های سراسر بدن برساند. کمبود آهن، شایع ترین علت کم خونی در بارداری است.
فولات نوعی ویتامین B است که به طور طبیعی در برخی مواد غذایی مانند سبزیجات دارای برگ سبز یافت می شود. بدن برای تولید سلول های جدید از جمله گلبول های قرمز سالم به فولات نیاز دارد. در دوران بارداری، زنان به فولات اضافی نیاز دارند. کمبود فولات می تواند مستقیماً سبب بروز انواع خاصی از نقایص مادرزادی، مانند ناهنجاری های لوله عصبی و وزن کم هنگام تولد گردد.
بدن همچنین برای تشکیل گلبول های قرمز سالم به ویتامین B12 نیاز دارد. خانم هایی که گوشت، مرغ، محصولات لبنی و تخم مرغ نمی خورند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به کمبود ویتامین B12 هستند که ممکن است خطر نقایص مادرزادی مانند ناهنجاری های لوله عصبی را افزایش دهد و یا منجر به زایمان زودرس شود.
عوامل خطر کم خونی در بارداری
همه زنان باردار در معرض خطر کم خونی هستند، زیرا آنها بیش از حد معمول به آهن نیاز دارند. اما در موارد زیر این خطر بیشتر است:
- مادرانی که چند قلو باردار هستند.
- مادرانی که دو بارداری نزدیک به هم داشته اند.
- خانم های بارداری که به دلیل تهوع صبحگاهی، زیاد استفراغ می کنند.
- افرادی که در دوران نوجوانی باردار شده اند.
- افرادی که غذاهای غنی از آهن را به اندازه کافی مصرف نمی کنند.
- خانم هایی که قبل از بارداری کم خونی داشته اند.
- مادرانی که دارای علائم کم خونی در دوران بارداری هستند.
شایع ترین علائم کم خونی در دوران بارداری عبارتند از:
- رنگ پریده پوست، لب ها و ناخن ها
- احساس خستگی یا ضعف
- سرگیجه
- تنگی نفس
- ضربان قلب تند
- مشکل در تمرکز
در مراحل اولیه کم خونی، ممکن است علائم واضحی وجود نداشته باشد. بسیاری از علائم، مشابه علائمی هستند که ممکن است در دوران بارداری وجود داشته باشد، حتی اگر مادر مبتلا به کم خونی نباشد. بنابراین توصیه می شود برای بررسی کم خونی در ملاقات های قبل از تولد با پزشک، حتما آزمایش خون انجام شود.
خطرات کم خونی در بارداری
کم خونی فقر آهن شدید یا درمان نشده در دوران بارداری می تواند خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش دهد:
- تواد نوزاد نارس یا کم وزن
- ترانسفیوژن یا ترواش خون (در صورت از دست دادن مقدار قابل توجهی خون در حین زایمان)
- افسردگی پس از زایمان
- تولد نوزاد مبتلا به کم خونی
- تاخیر رشد در دوران کودکی
پیشگیری از کم خونی
برای پیشگیری از کم خونی در دوران بارداری، مطمئن شوید که آهن کافی دریافت می کنید. وعده های غذایی متعادل بخورید و غذاهای سرشار از آهن را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
حداقل سه وعده در روز از غذاهای غنی از آهن مانند مواد غذایی زیر مصرف کنید:
- گوشت قرمز بدون چربی، مرغ و ماهی
- سبزیجات برگ دار و سبز تیره (مانند اسفناج، کلم بروکلی و کلم پیچ)
- غلات و غلات غنی شده با آهن
- لوبیا و عدس
- آجیل و دانه ها
- تخم مرغ
غذاهای سرشار از ویتامین C شامل مواد غذایی زیر می توانند به جذب آهن بیشتر در بدن کمک کنند:
- مرکبات و آب میوه ها
- توت فرنگی
- کیوی
- گوجه فرنگی
- فلفل دلمه ای
سعی کنید غذاهای سرشار از ویتامین C را همزمان با غذاهای غنی از آهن بخورید. به عنوان مثال، می توانید یک لیوان آب پرتقال بنوشید و برای صبحانه یک غلات غنی شده با آهن بخورید.
گیاهخواران و افراد وگان باید با پزشک خود در مورد مصرف مکمل در دوران بارداری و شیردهی صحبت کنند.
درمان کم خونی
افرادی که در دوران بارداری دچار کم خونی هستند، نیاز دارند مکمل آهن را علاوه بر ویتامین های دوران بارداری مصرف کنند. همچنین ممکن است پزشک به شما پیشنهاد دهد که غذاهای حاوی آهن و اسید فولیک زیاد را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. همچنین توصیه می شود غذاهایی مانند گوشت، تخم مرغ و محصولات لبنی بیشتری را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
در حین درمان، پزشک سطح هموگلوبین و هماتوکریت مادر را کنترل می کند تا مطمئن شود وضعیت کم خونی مادر در حال بهبود است.
